Bebeğin doğumdan sonra diğer yeni doğan bebeklerin sesini duyup ağlaması, ilk akran etkileşimi olarak değerlendirilebilmektedir. Altıncı aydan itibaren bebek, etrafındaki diğer bebekler ona dokunduğunda ya da baktığında gülümsemektedir. Yaşamın ilk yılında, akran ilişkilerinde sosyal farkındalık ve dikkat ortaya çıkmaya başlamaktadır. Bu yaşta, çocuklar birbirlerine dokunurlar, gülümserler, birbirlerinin hareketlerine dikkat ederler. Bu dönemdeki sosyal etkileşimler, gelecekteki akran ilişkilerinin belirleyicilerindendir.
Çocuklar 9-13. aylar arasında, öncelikli olarak oyuncaklara tepki verirler. Bu nedenle diğer bir çocuğun varlığı; oyuncak için kavga etme, diğer çocuğu gergin bir şekilde izleme, ona vurma ve onu ısırma gibi saldırgan davranışlara yol açabilmektedir. On iki aylık bebekler yan yana getirildiklerinde karşılıklı ilişki kurma isteği görülmektedir. Birbirlerine bakar, yaklaşır, keşfeder ve daha sonra oyuncaklarını paylaşırlar.
Temaslar kısa sürelidir ve birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar değişebilmektedir. Bir yaş civarında, çocuklar arasında iş birlikçi oyunun temel davranışları, iki yaş civarında da başkalarına yardımı amaçlayan davranışların başlangıç halleri görülebilmektedir. Fakat bu becerilerin akran ilişkilerine tam olarak yansıması söz konusu değildir. İki yaşta, bir yaşa göre akranlarla nesneleri paylaşmada daha nazik tavırlar sergilenebilmektedir.
Ayrıca, iki yaş civarında çocuklarla akranları arasında etkileşim başlamaktadır. Çocukların etkileşimlerinde iki yaştan sonra artış görülmeye başlanmaktadır. Akranlar arasında ilk tercihler, ikinci yaştan itibaren başlayabilmektedir. Küçük çocuklarda arkadaş ilişkilerinde cinsiyet tercihleri de zamanla aynı cinsiyetten karşı cinsiyete doğru gelişmektedir. İki-üç yaş civarında kız çocuklar, erkeklerden ziyade kızlarla oyuncaklarını paylaşıp kız akranlarının isteklerine cevap vermektedirler.
Yaşamın ilk iki yılında, çocukların bir araya geldiklerinde daha çok ikili gruplar oluşturdukları gözlemlenmektedir. Üç yaştan itibaren de hem arkadaş gruplarındaki çocuk sayısında hem de bu grupların oluşmasında farklılıklar görülebilmektedir. Kendi cinsiyetlerinden olan arkadaşlarıyla ilişki kurma eğilimleri de giderek artmaktadır. Aynı cinsiyette arkadaş tercihi, ilkokul dönemine kadar artarak devam etmektedir.
Dört yaş çocuklarının arkadaşlarıyla ilgili algıları üç yaştan daha karmaşıktır. Okul öncesi dönemde yaşın ilerlemesiyle birlikte arkadaş gruplarındaki çocuk sayısında ve arkadaşlarla geçirilen sürede artış görülmektedir. Daha çok çocuğun oluşturduğu gruplarda oynanan oyunlar, çeşitlilik göstermekte ve süreleri artmaktadır. Ayrıca iş birliği gibi sosyal beceriler de bu dönemde gelişmeye başlamaktadır.
Beş yaştan sonra çocukların anlaşmazlıklarını çözmek için sosyal davranışlar ve sözel tartışma gibi farklı stratejiler de geliştirmeye başladıkları görülmektedir. Beş yaşında diğer çocuklarla birlikte olma, iyi ilişkiler kurma isteğinin hâkim olduğu dönemin ardından, 6-7 yaş aralığında çocukların paylaşma, dostluk ve sempati gibi davranışlar sergilemelerinin yanı sıra, rekabet, kavga ve çatışmalar içine girdikleri gözlemlenebilmektedir.
Okul öncesi dönemde yaşlara göre arkadaş ilişkilerinin gelişimi incelendiğinde yaş ilerledikçe çocuklarda arkadaşlık ilişkilerinin yapısının geliştiği görülmektedir. Bu durumu oluşturan etmenler; arkadaşlarla geçirilen zamanın artması, yaşın ilerlemesi ve oyundur. Uzun yıllardır yapılan çalışmalar akran ilişkilerinin, çocukların sosyal-psikolojik sağlıklarının en önemli belirleyicilerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır. Tüm bu bilgiler ışığında çocukların gelişim özelliklerine göre belirlenen arkadaşlık süreçlerini bilmek ve tutum geliştirmek oldukça önem taşımaktadır. Çocukların sosyal ve duygusal anlamda beslendikleri bu süreç, erken çocuklukta başlamakta ve yetişkin yaşamını etkilemektedir.
Okul öncesi dönemde, çocuğun sosyal ilişkilerini ve dolayısıyla akran ilişkilerini şekillendiren çeşitli gelişim öğeleri bulunmaktadır. Konuşma becerisi bunlardan biridir. Konuşma, çocukların bilgi almak, bir şeyler anlatmak, tartışmak gibi farklı amaçları yapmalarında önemli becerilerinden biridir. Akran ilişkileri açısından da konuşma, çocukların akranlarıyla ilişkilerini geliştirir, akranları tarafından kabul edilmelerini sağlar. İşbirliği, nezaket, yardımseverlik gibi olumlu sosyal davranışlar, yine bu dönemde başlar ve yıllar ilerledikçe gelişir. Anlaşmazlık ve saldırganlık da okul öncesi dönemdeki akran ilişkilerini etkilemektedir.
Okul öncesi dönemde dil gelişimi ile birlikte fiziksel saldırganlıktan sözel saldırganlığa geçiş görülebildiği gibi, yine dil gelişimi anlaşmazlıklar karşısında uzlaşmacı çözümlerin bulunmasını da sağlayabilmektedir. Okul öncesi dönemde, akran ilişkilerinin temel niteliklerine bakıldığında, bu dönem çocuğu için onaylanmanın önemli bir sosyal destek olduğu görülmektedir. Akranlardan gelen yardımı kabullenme ve gerekli durumlarda akranlara yardım etme de ilişkileri geliştirecek diğer unsurlardandır. Olumsuz duyguların uygun biçimde ifade edilmesi de ilişkileri olumlu yönde etkileyebilmektedir. Nezaket, ilişkileri olumlu yönde pekiştirirken, çatışmalardan kaçınma da akran ilişkileri açısından önem taşımaktadır.
Akran ilişkileri, çocukta güven duygusunun oluşması, çocukların sosyal bilgi alışverişine girip bilgilerini sınamalarına olanak tanıması, sosyal bilişsel gelişmeyi arttırması, sosyal destek sağlaması, duygusal destek işlevi görmesi gibi nedenlerden ötürü çocukların sosyal, duygusal, bilişsel gelişimleri açısından çok önemlidir. Akran ilişkileri, bilişsel açıdan, okula uyumun, akademik hazır oluşun, akademik motivasyonun ve başarının, ileriki yıllardaki psikolojik sağlığın önemli belirleyicilerindendir. Sonuç olarak okul öncesi dönemde akran ilişkileri gelişim açısından büyük önem taşımaktadır.
