Osmanlı’da Aile Yaşantısının İncelikleri ve Unutulmaz Gelenekler!

Osmanlı toplumunda aile hayatının temelini oluşturan değerler, mahalle birliğinden evlilik geleneklerine kadar pek çok yönüyle günlük hayata nasıl yansıyordu? İşte, Osmanlı ailesinin derin kökleri ve bugünümüze bıraktığı miras!

• Osmanlı aile yapısı “geleneksel, ataerkil ve geniş aile modeline” dayanıyordu.
• Erkek ve hanım istidât ve kabiliyetlerine göre toplumda yerini almıştır. Baba aile reisi olarak kabul edilir ve evin tüm sorumluluğunu üstlenir.
• Anne ise çocukların eğitimi ve ev işlerinden sorumludur. Aile, çocuklar için ilk mektep sayılır. Anneleri veya büyükanneleri ise öğretmenleridir. Çocukların küçük yaştan itibaren dini ve ahlaki değerlerle yetiştirilmesine ehemmiyet gösterilir.
• Mahalle, Osmanlı toplumunda sosyal yaşamın merkezi kabul edilir. Mahalle birliği, bireylerin hem sosyal hem de manevi olarak güçlü bir topluluğun parçası olmasını sağlardı. Mahalle, ailelerin birbirine destek olduğu, ortak değerlerin ve geleneklerin korunduğu sosyal hayatın odak noktasıydı.
• Osmanlı ev mimarisinde estetik düzen hâkimdir. Bahçeli ve avlu ile çevrili, iki veya üç katlı evlerde yaşanılırdı. Aile yaşantısının mahremiyetine önem verilirdi. Bahçe duvarları yüksek tutulur ve içe dönük, büyük tokmaklı kapılar tercih edilirdi.
• Osmanlı’da aile, devlet müdâhelesinden uzak bir kurumdu.  Evlilik kurumunun temelini islam hukuku ve sünni islam fıkhı oluşturur, evlilik kutsal addedilirdi.

• Osmanlı toplumunda evlilikler görücü usulüyle gerçekleştirilirdi. Aile büyüklerinin rızası büyük önem taşırdı. Nişan, kına gecesi ve düğünler, evliliğin dini ve kültürel önemini hatırlatan zengin geleneklerdi.
• Osmanlı döneminde mehir, nikâh sırasında kadına ödenen para veya mal olarak bilinir ve çeyiz gibi kadının mülkiyetinde kalırdı.
• Osmanlı’da çeyiz hazırlığı, dini niteliği bulunmayan örfi bir adetti. Kız çocukları  doğduğu andan itibaren çeyiz hazırlığına başlanırdı. Çeyiz, kadının mülkü olarak kabul edilirdi.
• Osmanlı’da misafir, haneye gelen bereket olarak görülürdü. Eve gelen misafire sofralar hazırlanır, geleneksel Osmanlı kahvesi ve şerbeti ikram edilirdi.
• Osmanlı toplumunda farklı dine mensup gruplar arasında evlilik oldukça nadirdi. Osmanlı’da nikâhı kadılar, vekilleri (naibler) ya da mahalle imamları tarafından kıyılırdı. Asıl nikâh kıyımından “kadı” sorumluydu.
• Osmanlı’da kadı dışında nikâh kıyan kimseler, tarafların evlenmesine mani bir durum olup olmadığını belirlemek için kadıdan “izinname” adlı resmi yazı ile nikah akdini gerçekleştirirdi.

Kaynakça

Osmanlı Toplumunda Aile – İlber Ortaylı

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı – Aile Tarihinden Belgeler