Adam Gran’ın New York Times’ta yayımlanmış ‘Çocuklara Büyüdüklerinde Ne Olmak İstediklerini Sormayı Bırakın’ isimli yazısında konuyla ilgili araştırmalarını dikkat çekicidir.
Büyüyünce ne olacaksın, bakalım?’ sorusu küçük bir çocuk olarak en çok nefret ettiğim soruydu. Hiçbir zaman verecek iyi bir cevabım yoktu. Ellerini belinin iki kenarına koyup yukarıdan ciddi gözlerle beni süzen yetişkinler ise verdiğim ‘astronot’ ya da ‘film kahramanı’ gibi yanıtlarımdan büyük bir hayal kırıklığına uğrarlardı.
Okula başladığımda en sonunda tekbir şey olmak istemediğime karar verdim. Birçok şeyi yapmak istiyordum. Bunun için iyi bir çözüm de buldum. Kurumsal psikolog oldum. İşim başka insanların işlerini düzeltmek oldu. Bunu yapabilmek için astronotların özgüvenlerini nasıl geliştirdiğinden, film kahramanlarının nasıl ortaya çıktığına kadar çok fazla şeyi öğrenmek zorunda kaldım. Ancak en önemlisi şuydu: Bu süreçte de iyice emin oldum ki çocuklara büyüyünce ne olacaklarını sormak çok kötü bir şey!
Neden? Her şeyden önce bu soru çocuklara dünyada en önemli şeyin bir meslek seçmek olduğu izlenimini veriyor ve kendilerini iş mantığı üzerinden tanımlamaya zorluyor. Çünkü hepimizin bildiği gibi ‘Büyüyünce ne olacaksın?’ diye sorulan bir çocuğun ‘baba olacağım’, ‘anne olacağım’ hatta ‘iyi bir insan olacağım.’ gibi cevaplar vermesi pek sempatiyle karşılanmıyor. Bu soru aynı zamanda çocuklara kendilerinden ne istediğimizi de öğretiyor; çocuklar bile mesleğin ‘başarma’ ve ’para kazanma’ eylemleriyle bağını kolayca anlayabiliyorlar.
Hayalindeki meslekle ilgili soruların yol açabileceği ikinci problem ise her çocuğun mutlaka ne olması gerektiği bilmesi konusunda bir zorunluluk olması. Çocukların gelecekle ilgili bir hayallerinin olması güzel olmakla beraber araştırmalar az sayıda çocuğun böyle bir farkındalığı olduğunu ve bu konudaki ısrarın çocukların büyük bölümüne ‘başarısızım’, ‘karmakarışığım’ duygularını yaşattığını gösteriyor.
Daha kötüsü çocukların ‘kabul edilebilir’ mesleki hayallerine ulaşmakta çok zorluk çekmeleri ve çoğunun da bu hayale erişemeyip mutsuz bir hayat yaşamalarına neden olmak. Komedyen Chris Rock sahne şovunda lisedeyken ‘İstediğiniz her şey olabilirsiniz!’ diyen bir danışmana ‘Neden bize yalan söylüyorsunuz?’ diye soruşunu anlatır. Belki aramızdaki 4 kişi istediği hayale ulaşacak ama geri kalan 2000 kişi piyasanın sunduğu mesleklerle yetinmek zorunda kalacak. ‘Çocuklara gerçeği söyleyin. Sizi işe alacak birileri olduğu sürece iyi yaptığınız bir işi yapabilme olasılığınız var!’
Son olarak yukarıdaki zorlukların üstesinden gelirseniz o zaman da 3. bir zorlukla başa çıkmanız gerekecek: Çocuklukta hayalini kurduğunuz mesleğin siz büyüdüğünüzde hala geçerli bir meslek olma olasılığı oldukça düşük!
Bazılarının söylediği gibi mutluluk gerçeklerden, beklentilerimizi çıkardığımız zaman elimizde kalan şey olabilir. Eğer mutluluğunuz çocuklukta sizi seçmek zorunda bıraktıkları meslekle gelecekse o zaman hayal kırıklığına uğrama olasılığınız oldukça yüksek. Ekonomik kriz zamanlarında işe başlayan insanların, ekonominin iyi olduğu zamanlarda işe başlayanlardan çok daha mutlu çalışanlar olduğunu biliyor muydunuz? Sizce iki veri arasında bir bağlantı yok mu?
Gençlere tabi ki büyük hayaller kurmaları ve hedefleri peşinde koşmaları gerektiğini söylüyorum. Ama lütfen şunun da farkına varın. Geleceğe dair hedeflerinizin yüksek maaşlı bir işten daha fazlası olması gerekiyor. Çocuklara büyüyünce ne olacaklarını sormak onları sadece meslekler üzerine düşünmeye yönlendirecektir. Bunun yerine onlara büyüdüklerinde nasıl bir insan olmak istediklerini sorun ve üstesinden gelmek istedikleri harika şeyleri…
