Ekran bağımlılığı, teknolojinin “sağlıksız kullanımı” diye tanımlanabilecek bir durumdur ve kişinin ekran başında geçirdiği süre ile belirlenir.
Zamanında anne ve babalarımız bizi sokaktan toplamakta zorlanırken şimdilerde bizler çocuklarımızı ekran başından almakta zorlanıyoruz. Video oyunları, tabletler, telefonlar, sosyal medya. Etrafımız ekranlarla sarıldı. Ekranlar bazen sıkıntıdan kaçmamızı sağlıyor bazen de dikkatimizi çalıyor. Teknolojinin giderek küçülerek evimizin-cebimizin içine girebilecek boyutlara gelmesinin üstüne özellikle şehirdeki çocukların giderek evlerin içinde daha fazla vakit geçirmeleri çocukların ekranlara maruz kalma sürelerini çok artırdı. Nispeten daha yeni olan bu bağımlılık türü doğal olarak pek çok ebeveyni endişelendiriyor.
“Ekran bağımlılığı” olarak literatüre geçen bir tanımımız yok ama ekran bağımlılığından ötürü hayat kaliteleri düşen insanları hepimiz tanıyoruz. Teknolojinin “sağlıksız kullanımı” diye tanımlayabileceğimiz bu durum, kişinin ekran başında geçirdiği belirli bir süre ile tanımlanmıyor. Teknoloji hayatımıza eklemekten çok hayatımızdan çalmaya başladığında teknolojinin sorunlu kullanımı ortaya çıkıyor. Bu “ekran hastalığından” çocuklar kadar bazı yetişkinler de muzdarip olsa da çocuklukta beyin gelişimi ve sosyal gelişim gibi aşılması gereken pek çok basamak olduğu için çocuklarımız için ayrıca bir tehlike unsuru oluşturuyor.
Özellikle küçük çocuk sahibi ebeveynler bazen sadece yemeklerini huzur içinde yiyebilmeye ya da arkadaşlarıyla rahat rahat sohbet etmeye hasret kalıyor. Özellikle restoranlar gibi halka açık yerlerde çocukların “uslu” durmalarını sağlamanın en kolay yolu ellerine telefon ya da tablet vermek gibi görünüyor. Hatta izledikleri öğretici çizgi filmlerin ya da oyunların zekalarının artırdığını bile düşünebiliyoruz. Ancak pek çok bilimsel çalışma bunun tam tersini gösteriyor. Çocukların eline ekranları vermek ne kadar işimizi kolaylaştırsa da bundan mümkün olduğunca kaçınmak gerekiyor.
“Şu saatten fazla ekrana bakan çocuklar bağımlıdır” demek çok zor. Bu çocuğun yaşına, gelişimsel durumuna, hayatına göre çok farklılık gösterebilir. Bazı çocuklar diğerlerinden daha çok ya da daha az etkilenir. Çocuğun ekranlarla geçirdiği süre hayatının diğer alanlarını ne ölçüde olumsuz etkilediği en önemli kriterimiz olmalıdır. Bir örnek vermek gerekirse, bir çocuk günde üç saati bilgisayarın başında geçiriyor ama bir yandan okul başarısını düşürmüyor, arkadaşlık ilişkilerini sürdürüyor, ailesiyle kaliteli zaman geçiriyor, fiziksel ve duygusal açıdan sağlığını kaybetmiyor olabilir. Bu noktada, bu çocuk için sorunlu teknoloji kullanımına dair güçlü bir işaret yoktur. Öte yandan, başka bir çocuk günde bir saat bilgisayar oynayabilir ama ders başarısı düşüktür, ailesi ve arkadaşlarıyla vakit geçirmek istemez, giderek içine kapanır. Bu çocuk ilk çocuğa göre çok daha az bir süre ekran başında kalmış olmasına rağmen hayatı daha olumsuz yönde etkilenir. Yani çocuğun ekran başında geçirdiği belirli sürelerden çok, çocuğun ekranlar uğruna feda ettiği şeyler ve iyi götürmeyi sürdürebildiği şeyler dikkate alınarak bir değerlendirme yapmak gerekir.
Çocuklar teknolojiyle ilgili ebeveynlerden daha fazla şey biliyor olabilirler ama bizim ebeveyn olarak onları koruma ve rehberlik etme sorumluluğumuz dijital dünyada da devam ediyor. Nasıl çocuğumuz ilk defa sokağa kendi çıkmaya başladığında kendilerini nasıl koruyabileceklerini öğretiyoruz, aynı şekilde sanal dünyada da bazı uyarılarla onlara kendilerini korumayı öğretmemiz gerekiyor. Ebeveynin rehberlik aşamasından sonra ise bazı belirtiler gözlemlediğinde önlem alması ve teknoloji kullanımına sınırlama getirmesi gerekmektedir. Bu belirtiler:
Çocuk günlük hayatında ailesi ve arkadaşlarıyla anlamlı ilişkiler kuramıyorsa, etrafında sorunlarını paylaşabileceği kişiler bulamıyorsa, yani çevresinden yeterince sosyal destek alamıyorsa bilgisayar ve internete yönelebilir. Benzer bir şekilde, ailesi ile çatışmalar yaşayan, huzursuz bir aile ortamı olan, arkadaşları tarafından dışlanan gençler, daha iyi hissedebilecekleri ve stres atabilecekleri dijital dünyaya kaçabilirler. Nasıl ki insanlar zaman zaman problemleriyle baş etmek için farklı bağımlılıklara yönelebiliyorlar, çocuklar da sanal dünyayı zor duygularından uzaklaşmaya çalışmak için kullanabiliyorlar. Çocukların ve gençlerin ekranlarda neden bu kadar vakit geçirdiğini anlamak çözümün en önemli parçalarından biridir.
Haberin tamamı için: Yeşilay
